Öz Farkındalık Nedir?
Öz farkındalık, kişinin kendi kişiliğinin veya bireyselliğinin deneyimidir. Öz farkındalık, bilinçle karıştırılmamalıdır. Bilinç, kişinin çevresinin, vücudunun ve yaşam tarzının farkındalığı iken öz farkındalık, bu farkındalığın tanınmasıdır. Kişinin, onu kendi yapan özelliklerinin, yeteneklerinin ve niteliklerinin farkında olmasıdır. Öz farkındalık, düşünme ve iç gözlem yoluyla bireyin kendisini net ve nesnel bir şekilde görme yeteneğidir. Kişinin kendisi hakkında tam bir tarafsızlık elde etmesi mümkün olmasa da (bu, felsefe tarihi boyunca süregelen bir tartışmadır), öz farkındalık dereceleri vardır.
Kişisel Farkındalık Teorisi
Kişisel Farkındalık Teorisi, düşünceleriniz değil, bireyin düşüncelerini gözlemleyen varlık olduğu fikrine dayanır; bireyin düşüncelerinden ayrı ve ayrı bir düşünürsünüzdür (Duval & Wicklund, 1972). Kişisel Farkındalık Teorisi (ve bunun üzerine yapılan sonraki araştırmalar), bireyin nasıl yanıt vermeyi seçtiğini etkileyen birkaç farklı faktör olduğunu öne sürer. Temel olarak, bireyin olayların nasıl sonuçlanacağını düşündüğüyle ilgilidir; bu tutarsızlığı gerçekten değiştirme şansının çok az olduğuna inanılırsa, birey bundan kaçınma eğilimindedir. Doğruluk standartlarımızla uyumumuzu iyileştirebileceğimizi düşünüyorsak, harekete geçeriz.
Bireyin eylemleri aynı zamanda yeniden düzenlemenin ne kadar zaman ve çaba gerektireceğine inandığına da bağlı olacaktır; ilerleme ne kadar yavaş olursa, yeniden hizalama çabalarını üstlenme olasılığı o kadar az olur, özellikle de bireyin kendiyle standartları arasında algılanan tutarsızlık büyükse (Silvia ve Duval, 2001). Esasen birey, çok fazla tutarlı ve odaklanmış çalışma gerektirecek önemli bir tutarsızlıkla karşı karşıya kaldığında genellikle bu belirli tutarsızlık hakkında bireyin kendi kendini değerlendirmekten kaçınma zahmetine girmediği anlamına gelir.
Öz Farkındalığın Yararları Nelerdir?
- Bireyi daha proaktif hale getirebilir, kabulü artırabilir ve olumlu kişisel gelişimi teşvik edebilir.
- Öz farkındalık, olayları başkalarının bakış açısından görmeye, özdenetim uygulamaya, yaratıcı ve üretken bir şekilde çalışmaya ve genel özgüvenin yanı sıra bireyin kendisiyle ve işiyle gurur duymamızı sağlar.
- Daha iyi karar almaya yol açar.
- Bireyi işinde daha iyi hale getirebilir, işyerinde daha iyi iletişim kurabilir ve özgüvenini ve işle ilgili refahını artırabilir.
Öz Farkındalık Nasıl Arttırılır?
Alan ve zaman yaratmak
- Günlük olarak kendinle iletişimde ol
- Dijital dikkat dağıtıcılardan kaçın
- Yalnızlığını ortaya çıkar.
Farkındalık (Mindfulness) pratiği yapmak
- ortaya çıktıkça içsel durumunuza dikkat edin
- yürüyüş, yemek ve dinlemeye dikkat edin.
Farkındalığınızı kaydetmek
- Düşümcelerinizi yazarak işleyin
- İç durumunuzu kaydedin.
Dinlemeyi pratik yaparak
- Konuşana dikkat gösterin
- Duygularına ve beden diline dikkat edin
- Yargılamayın ve değerlendirmeyin
Farklı bir perspektif kazanmak
- Feedback isteyin.
Öz Farkındalık Oluşturmak Neden Önemlidir?
Öz farkındalık, yukarıdaki adımların yardımı ile düzenli olarak uygulandığında birey kendinin daha fazla farkında olur ve içgörüsü artar. Bireyler hayatlarında etkili ve kalıcı bir değişiklik yapmak için, kendi içlerine bakabilmeleri ve bu iç çevreye aşina olmaları gerekir.
Ekin Sarı | Klinik Psikolog
Referanslar
- Davis, Thicki. What Is Self-Awareness, and How Do You Get It?, Psychology Today. Mar 11, 2019.
- Spector, Nicole, Nov. 6, 2019, What is Self-Awareness? And How Can You Cultivate It?