Öfke, insan deneyiminin parçası olan bir duygudur. Genellikle de ifade etmek istemediği ya da nasıl sağlıklı bir şekilde ifade edeceğini bilmediği için bastırdığı bir duygudur. Herkes farklı zamanlarda ve değişen derecelerde öfke duygusunu hisseder. Öfkenin ortaya çıkmasında pek çok bağlamla birlikte altta yatan sebepler ortaya çıkabilir. Geçmişten gelen duygu ve deneyimler kişiyi tetikleyerek öfke patlamasına neden olabilir. Haksız muamele görmek, eleştirilmek, istediğini alamamak potansiyel birer tetikleyicidir. Can sıkıntısı, genellikle olanlardan memnuniyetsizlik şeklinde öfkenin hafif bir versiyonu olarak görülebilir.
Öfke Anında Beyin
Öfke anında bunu ifade ederken beynin korteks (düşünme) bölümünü değil, limbik (duygu ve davranışlar) merkezi kullanılır. “Savaş ya da kaç” mekanizması tetiklenir ve fiziksel ve duygusal alarma neden olan hormonlar açığa çıkar. Bu öfke ardından bağırmaya, sabırsızlığa, hayal kırıklığına ve kırıcı sözlere taşınır.
Neden Kızgın Hissederiz?
Öfke tetiklenebilir bir duygudur. Geçmişten gelen çözümlenmemiş çatışmalarla birlikte günlük yaşantıda olanlar öfkeyi tetikleyebilir. Saygısızlığa uğramak, haksız muamele görmek, tehdit edilmiş veya ihlal edilmiş hissetmek, fiziksel olarak zarar görmek, umutsuz hissetmek, güçsüz hissetmek, yüksek düzeyde stres ve kaygı öfkenin açığa çıkmasına sebep olabilir. Stresli bir durumla karşı karşıya kalındığı zaman, kronik stres, kaygılı duygularla uğraşırken öfke ve hayal kırıklığı yaşanır. Yetiştirilme döneminde öfkeyi kontrol etme öğrenilmemişse eğer; öncelikle çocukluk döneminde öğrenilemediğini kabul ederek yetişkinlikte öfkenin neden sağlıksız duygulara ve koşullara dönüştüğünü anlamanın ilk adımıdır. Geçmişte yaşanmış travmatik olaylar ve bunların kişinin ruhsal dünyasında kalıcı bir etkisi varsa eğer öfke hissetmek normal olabilir.
Sağlıklı Öfke
Türk toplumunda öfke olumsuz bir duygu olarak görülür. Aslında uygun şekilde ele alındığında sağlıklı bir çıkıştır. Öfke, altta yatan sorunu düzeltmek için bir sinyaldir. Bu sinyal görülmediği zaman zararlı hale gelebilir. Kişi duygularından, kendinden ve bu şekilde hissetmesine neden olan kişiden hoşlanmamaya başladığı zaman öfke ortaya çıkar. Sağlıklı öfke, kişiyi başta sorunu çözmek için zorlar. İkinci olarak, öfkenin saldırganlığa dönüşmesini istenmemek ve bu durumun çözümü istendiği için bu da sağlıklı bir öfkedir. İnsanın öfkesini tanıması ve altta yatan tetikleyicileri ele alması, öfkesini yenmenin ve öfkeyle ilişkili olumsuz duygu ve düşünceleri çözmenin ilk adımlarıdır.
Öfkeye Karşı Affetme
Öfkenin bir diğer aşaması bağışlamayı öğrenmektir. Bağışlamak sadece bir kişiyi değil aynı zamanda kişinin kendisini de bağışlamayı öğrenmesidir. Çünkü kişi öncelikle kendisine kızgındır. Öfke kişinin kendi duygusu olduğu için bu durumdan kendisi sorumludur. Her ne kadar en başta bu öfkeyi başkasının üzerine yöneltsek de, kendi duygularımızın sorumluluğunu almalıyız. Öfkenin sorumluluğunu alabilmek zaman alır. Bu aşama olgunluk ve güç gerektirir. Diğer kişiyi suçlamayı bırakıp bağışladığınız zaman kendinizi de bağışlamayı öğrenip, içinizdeki öfkeyi atmak için adım atmış olursunuz. Öfkeden vazgeçip, ikili ilişkilerde saygı göstermek ve sorun çözmeye odaklı yaklaşmak duygusal olarak daha huzurlu hissettirir. Böylece yaşamdan daha çok zevk alınabilir.
Begüm Gönen | Psikolog
Kaynaklar
- Fuller, K., Why Am I Always Angry? 2021. 6 Kasım 2021 tarihinde https://www.verywellmind.com/why-am-i-always-angry-5184554 adresinden erişildi.
- Tanverdi. G., A., Öfke Kontrol Güçlüğü. 6 Kasım 2021 tarihinde http://yedikulepsikiyatrimerkezim.com/ofkekontrol.html adresinden erişildi.
- Hecebil, S., Öfkenizle Baş Etmeyi Öğrenebilirsiniz, 2012. 6 Kasım 2021 tarihinde https://www.psikolojidunyasi.com.tr/blog/ofkenizle-bas-etmeyi-ogrenebilirsiniz adresinden erişildi.