Üzüntülerimizi, sevinçlerimizi, içimizde duyduğumuz coşkuyu bir müzikle dışa vururuz çoğu zaman. Sanat güneşimize “Çoktan unuturdum, ben seni çoktan / Ah, bu şarkıların, gözü kör olsun” dedirten şarkılar pek çok duyguda bize eşlik eder, ruh halimizi ve bulunduğumuz ortamın atmosferini bir anda değiştirebilirler. Gerçekten de müzik, ruh halimiz üzerinde etkilere sahiptir ve psikolojinin “müzik psikolojisi” adında bir alt alanı vardır. Nöropsikoloji teknikleri davranışların gözlemlenmesi, fizyolojik tepkilerin ölçümlenmesi ve test-anket çalışmaları kullanılarak müzik dinlemenin psikolojik etkileri ve müzik tercihlerinin belirli değişkenler ile ilişkisi gibi konular üzerine araştırmalar yapılır.
Hangi Müziği Dinleyeceğimizi Belirleyen Nedir?
Müzik dinlemenin yaş, kişilik, olgunluk, müzikal eğitim gibi pek çok faktör tarafından nasıl belirlendiği üzerine çeşitli araştırmalar yapılmış. Yukarıdaki ve aşağıdaki görsellerde, oluşturulan modellerden iki tanesine yer verilmiştir. Müzik beğenilerimiz şekillerde de görüldüğü gibi farklı içsel ve dışsal etmenlerin etkileri sonucunda oluşurlar.
Kişilik ile müzik tercihleri arasındaki ilişkiyi araştıran bir çalışmada türk müziği ve klasik müzik dinleyicilerinin neredeyse bütün faktörlerde benzerlik gösterdiği, fakat rock dinleyicilerinin düzenlilik, kurallara bağlılık ve sorumluluk alt boyutlarında farklılık gösterdiği görülmüştür. Erkekler kadınlara oranla rock müziği, kadınlar ise erkeklere oranla klasik müziği daha fazla tercih etmiştir. Türk müziği ve klasik müzik dinleyicileri genelde bu müzik tarzını seçerken ailelerinden, rock müzik dinleyenler ise çoğunlukla ergenlik dönemlerinde arkadaş çevrelerinden etkilenmişlerdir.
Müziğin Psikolojik ve Fizyolojik Etkileri
Müziğin duyguları aktarmak için evrensel bir yol olduğunu araştırmaların da doğruladığını söyleyebiliriz. Thompson ve Rabitaille tarafından yapılan bir çalışmada beş deneyimli besteciden neşe, keder, heyecan, sıkıntı, öfke ve huzur duygularını içeren kısa melodiler bestelemeleri istendi. Orta düzeyde eğitim almış 14 dinleyiciye bu melodiler dinletildiğinde duyguların doğru şekilde aktarılmış olduğu görüldü. Konuyla ilgili yapılan başka çalışmalarda da aynı bulguya ulaşıldı ve özellikle mutluluk ve üzüntü duygularının diğer duygulardan daha başarılı bir şekilde aktarıldığı sonucuna varıldı.
Gençler ve Müzik
Müziklerin ergenlerin ruh halini düzenlemeleriyle olan ilişkisini inceleyen bir çalışmada, ergenlerin müzik ihtiyaçlarının ruh hallerine, etrafında bulundukları insanlara, bulundukları duruma, kişisel özelliklerine ve yapılan aktiviteye göre değiştiği belirtildi.
Müzik, hayatlarını daha renkli, sorunlarını daha baş edilebilir kılabiliyordu. Duygularının gerçek olduğunu ve yalnız olmadıklarını hissediyor, duygusal yüklerden uzaklaşmaları ve öfkelerini yatıştırmaları daha kolay hale geliyordu. İstedikleri müzikleri, istedikleri ses düzeyinde dinleyebilmeleri, özerklik ve otokontrol ihtiyaçlarını giderebiliyordu. Müzik olumlu deneyimler ve eğlenceyle daha çok ilişkilendiriliyordu. Aynı zamanda dinlenen hüzünlü müzik de kısa vadede melankoliyi fakat uzun vadede esenlik ve mutluluğu arttırabiliyordu.
Müzikler bizi psikolojik olarak etkiledikleri gibi fizyolojik etkilere de yol açabilirler. Müzik hem uyarıcı hem de rahatlatıcı olabilir. Araştırmalar, müziğin bakteriyel enfeksiyonlarla savaşmak için protein seviyelerini yükseltebileceğini göstermiştir. Sakinleştirici müzikler ise kortizol seviyelerini ve kan basıncını değiştirebilirler.
Müzik beğenilerimiz ve üzerimizde yarattığı etkiler görüldüğü gibi çeşitli değişkenlerin sonucu olarak ortaya çıkmakta ve geriye hala cevaplanması gereken çok fazla soru bırakmaktadır. Üzüntülerimizde, sevinçlerimizde ve daha pek çok duygumuzda bize eşlik eden melodiler üzerinde yapılan çalışmalar devam etmekte, bu çalışmalardan yola çıkarak müzik terapisi yöntemleri de geliştirilmektedir. Bu yazıda ise bu çalışmalardan yalnızca birkaçına yer verilmiş, psikolojinin bu genç alanı kısaca aktarılmaya çalışılmıştır.
Hayatınızın fon müziğinin hep neşeli kalması dileğiyle…
Kardelen Yıldız | Psikolog
Kaynaklar
- Erdal, B. (2009). Müzik Tercihi ve Kişilik İlişkisi. C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 35 (2), 188-196.
- Saarikallio, S. ve Erkkilä, J. (2007). The Role of Music in Adolescents Mood Regulation. Psychology of Music 35 (1), 88-109. doi: 10.1177/0305735607068889
- Whittemore, J., (2019). A Study of Music: Music Psychology, Music Therapy and Worship Music. Senior Honors Theses. 871. 5 Kasım 2020 tarihinde https://digitalcommons.liberty.edu/honors/871 adresinden erişildi.