İsimlerin Kişilik Üzerindeki Etkisi

“İsm” sözlükte “alamet, şan, şeref, yüce mevki ve mertebe” gibi manalara gelir. Dikkat edildiğinde “ism” sözcüğünün sözlük anlamında iki temel nokta göze çarpmaktadır. Biri isim verilen kişiyi sembolize ederek varlıkların tanınmasına yardımcı olmak; diğeri de herhangi bir özelliğinden dolayı adının tanınmışlık halini ifade etmek. Sözlük anlamından da anlayacağımız üzere kişilerin isimleri onları analiz etmedeki ilk adımdır. Çünkü kişilerin isimleri, bulundukları toplumun birer örnekleridir.

İsim Kişiliği Nasıl Etkileyebiliyor?

İsim verme, sosyal bir süreç olduğundan ailelerin isim verme yaklaşımlarını ve isim tercihlerini belirleyen eğitim, değerler, inanç, ahlak, yaşam standardı, sosyal pozisyon, coğrafya, etnik kimlik gibi pek çok unsur söz konusudur. Bir çocuğun isminin seçilmesinde doğduğu gün, saat, ay ve mevsim, doğumun yapıldığı yer, doğum sırasında yaşanan olaylar, büyüklerin belirli bir kişiye karşı duyduğu hayranlık, şükran ve minnet duyguları ve moda gibi etmenler önemli rol oynar.

İsimlerin, temenniler yönünden de bilinçte ciddi bir yeri vardır. Kişi isminin ifade ettiği anlamı rol model olarak alabilir ve seçilen isimler kişinin karakter yapısını etkileyebilir. Aile ve çevre, ismin anlamı paralelinde kişiye davranırsa o anlam o kişide özdeşleşebilir ve kişiliğinin sembolü haline gelir. İyiliklerle anılması mutluluğa, kötülüklerle anılması üzüntüye yol açar. Mesela eğer ismi cesaret ifade ediyor, bu manayla oturup kalkıyorsa o isme uygun davranmayı arzu edecek, cesur olmayı bilinçdışına yerleştirecektir. Doğruluk ifade ediyorsa, dürüstlüğe özenecektir. Fakat isminin anlamı agresiflik barındıran çocuk gergin veya agresif olabilir. Toplumun beklentisi de bu şekildedir. Örneğin ismine uygun davranışta bulunan kişilere; ‘ismiyle müsemma’ veya ‘adına uygun hareket etmiş’, ‘adına layık’ gibi söylemleri toplum içinde sıklıkla duyarız. Kötü anlamlı isimlerin de aynı oranda şahsiyeti zedeleyen ve rencide edici olumsuz etkileri olabilir. İsimleri güzel olmayanlar, zaman zaman arkadaşlarına alay konusu olabilmekte ve bu da onun kişiliğini dolaylı da olsa olumsuz açıdan etkileyebilmektedir.

Toplumsal açıdan düşündüğümüzde isim o kişinin duygularının, düşüncelerinin, inançlarının, gelenek ve göreneklerinin parmak izlerini barındırmaktadır. Kişi isminin veriliş nedenini onlara yüklenen rol ve beklentiler olarak algılar ve harflerle perdelenmiş sahnenin arkasındaki bambaşka bir dünyayı gözler önüne serer.

Kelimeleri Anlamak

İsim seçiminde kelimeleri anlamak çok önemlidir. Çünkü kelimeleri anlamak demek, onların sadece sözlük anlamlarını bilmek değil; onları dile getirenlerin düşüncelerini, toplumsal ve psikolojik gerçekliklerini de kavramak demektir. Bu kavrayış gerçekleştikten sonra isim anlamıyla birlikte hayatınıza dokunmuş ve can kazanmış olur.

Kelimeyi oluşturan harflerdir. Dolayısıyla bir ismi oluşturan harflerin de isim üzerindeki etkisi büyüktür. Her harfin bir analizi vardır. Bu analizler oluşturdukları kelimeye anlam kazandırırlar. Varlığa giden ilk kelimeler isimlerdir. Bunun en basit örneği günlük yaşantımızdır. Neden mi? Kişilerle ilk tanıştığımızda öncelikle isimleri sorarız ya da kişi kendisini ismini söyleyerek tanıtır. Yani aslında isim, bir kişide ilk öğrendiğimiz, ilk duyduğumuz şeydir.

İsmin Kişiliğe Etkisi

İsmin, varlığın kendisiyle iç içe olduğu inancı, varlığa ulaşma ve sahip olmada bir güç vaat etse de bir yönüyle kaçınılması gereken varlığa dair bir korkuyu da barındırır. Her ülkede, kötülüklerinden uzak kalınmak istenen şeytanın ismini anmaktan kaçınılması, ismini söylemekle kendisinin çağrılmış ya da kötülüklerine uğrama olasılığının doğmuş olacağı inancı ismin tehditkâr yönünü gösterir. Örneğin, Almancada şeytan anlamındaki satan yerine onu tersten okuyarak natas; Fransızcada diable yerine diacre, diantre gibi biçimlerin kullanıldığına rastlanır. Ayrıca Türkçede cin demenin çağrı olacağı düşüncesiyle üç harfli olarak nitelendirilir. Türkçede “iyi saatte olsunlar” gibi ifadeler de ismin davetkâr büyüsüne yönelik korku ve kaygıyı gösterir. Neticede “bir şeyi kırk kere söylemek” onun oluşuna dair bir ümit taşımaktadır.

Araştırma: Kişi isimleri, bireyin kimliğini niteleyen önemli bir gösterge olmakla birlikte, ait oldukları topluma dair de önemli referanslardır. Cumhuriyet döneminden günümüze kadar isim istatistikleri incelendiğinde, çoğu ülkede olduğu gibi Türkiye’de de ailelerin çoğunlukla dini referanslı isimleri tercih ettikleri gözlemlenmiştir.

Reyhan Can | Klinik Psikolog

Kaynaklar

• Bostanci, G. Ç., (2009). Kişilere İsim Vermenin Sahne Arkası. Electronic Turkish Studies, 4(3).
• Social Sciences: A Fresh Start/Sosyal Bilimler: Yeni Bir Başlangıç
• Tarhan, N., 2014. İsminiz Kişiliğinizi Oluşturuyor, Röportaj: Kezban Aslan Yılmaz. Posta. 18/09/2020 tarihinde https://www.posta.com.tr/isminiz-kisiliginizi-olusturuyor-212933 adresinden erişildi.
• İpekbayrak, C., Kaderin Şifresi.
• Yıldırım, İ. E., Türkiye’de Çocuklara İsim Verme Geleneğine Dair Öngörüler. ICHACS, 150.
• Yegin, Ş., 2020. Popüler Kültürün İsim Belirlemeye Etkisi. Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(19), 110-126.