Stresin insan sağlığı üzerindeki etkileri hala tartışılan bir konudur. Çoğu bilim insanı ortalama bir stres düzeyinin hem bireysel gelişime hem de işletme içindeki verimliliğe katkıda bulunacağını ifade eder. Tam olarak hangi düzeydeki stresin başarıyı maksimum düzeyde tutacağı kişisel özelliklerle ilişkili olabilir ancak son yıllarda yapılan çalışmalar stresin insan yaşamı için gerekli ve işlevsel olduğunu göstermiştir. Yerkes-Dodson Kanunu’na göre de optimum düzeyde stres performansı arttırır.
Stres Nedir?
Kişinin kendisinden veya çevresinden kaynaklanan, fiziksel ve/veya psikolojik olarak kendisini gergin ve baskı altında hissettiği durumdur.
İş yaşamında işverenin baskısı, taleplere ‘hayır’ diyememe, çalışanın kendi kendine aldığı ve yapabileceğinden fazla olan sorumluluklar, iş arkadaşları tarafından dışlanma, görevlerini zamanında teslim edememe, işleri yanlış yapma gibi durumlar stres kaynağı olarak sıralanabilir.
Bu durum sanki iş yaşamının bir parçası gibidir fakat hissedilen baskının düzeyi ile bu baskıya atfedilen anlam önemlidir. Lazarus ve Folkman’a göre (1984) insan, karşı karşıya kaldığı bir olayı yorumlamaya başladığı anda stresi de hissetmeye başlar. Kişi, zihninde karşı karşıya kaldığı olayın ne kadar tehlikeli olduğunu ve bu durumla baş edebilmek için gerekli olan kaynakların ne kadarının kendinde bulunduğunu sorgular. Eğer kişi, durumu tehlikeli ve zor olarak algılarsa ve bu durumla başa çıkmak için kaynaklarının yetersiz olduğunu düşünürse stres altında hisseder. Kaygılı ve stresli insanların düşünce stillerinin en temel iki özelliği budur.
Algıyı Değiştirmek
Özel hayatta olduğu gibi iş yaşamında da stresli durumlarla sıklıkla karşılaşılır. Stres ile başa çıkabilmek için stres yaratan duruma yüklenen anlamı gözden geçirmek gerekebilir. Negatif olayları büyük bir sorun olarak değil de meydan okuma olarak algılayan ve stresle baş etme mekanizmalarını kullanabilen bireylerin daha sağlıklı, yaşamlarından daha memnun ve daha düşük kortizol reaktivitesi eğiliminde oldukları görülmektedir. Ayrıca bu kişiler performans geribildirimine daha fazla duyarlıdır. (Crum, Salovey&Achor, 2013)
Stres algısının; stresin bilişsel, psikolojik, duygusal ve hormonsal sonuçlarını arttırıcı ya da azaltıcı etkisi olduğu bilinmektedir. Görüldüğü gibi stres yaratan duruma karşı algının değişmesi, stres düzeyinde de değişime yol açmakta böylelikle stres ile başa çıkmayı kolaylaştırmaktadır.
Orhan Dünya | Psikolog
Kaynaklar
- Küçük, B., 2021. Stres Nedir? Ne Değildir?. 11 Şubat 2022 tarihinde https://www.monapsikoloji.com/stres-nedir-ne-degildir/ adresinden erişildi.
- Sarah-Nicole Bostan, M.A. Psychology Today – Stress Mindset Tied to Physical and Mental Health Received from: https://www.psychologytoday.com/blog/greater-the-sum-its-parts/201703/stress-mindset-tied-physical-and-mental-health [Accessed 23 Mar. 2017].