Nedir?
Estetik bağımlılığı, kişinin sürekli olarak dış görünüşüyle ilgili değişiklikler yapma isteği veya zorunluluğu olarak tanımlanır. Psikolojik olarak, bu bağımlılık genellikle özgüvensizlik, düşük benlik algısı veya toplumsal baskılar gibi faktörlerle ilişkilendirilir.
Ne Zaman Bağımlılık Demek Doğru Olur?
DSM-5, (Amerikan Psikiyatri Birliği tarafından yayımlanan psikiyatrik bozuklukların tanı ve sınıflandırılması için kullanılan bir rehberdir) estetik bağımlılığı doğrudan tanımlamaz. Ancak, Obsesif Kompulsif Bozukluğu ile ilişkili bozukluklar grubunda yer alır ve vücut dismorfik bozukluk veya beden algısı bozukluğu adı verilir.
Vücut dismorfik bozukluk kişinin bir veya daha fazla algılanan kusuruna odaklanması ve bu kusuru düşünme, karşılaştırma veya kontrol etme gibi tekrarlayıcı davranışlar sergilemesi durumudur. Ayrıca, kişinin ufak bir fiziksel kusuru olduğunda bile bu kusuru abartması veya gerçekte var olmayan bir kusuru olduğuna inanmasıyla karakterizedir.
Psikolojik Kuramlara Göre Nedenleri
Carl Jung’un analitik psikoloji kuramına göre, estetik bağımlılığın altında yatan nedenler kişinin içsel dünyasında yer alabilir. Bu içsel dünyadaki çatışmalar, kişinin kendini dış dünyada temsil etme ve kabul görme arzusuyla ilişkilendirilebilir. Estetik girişimler, kişinin içsel eksikliklerini telafi etme veya toplum tarafından kabul edilmeyi sağlama çabası olarak algılanabilir. Sonuç olarak benlik algısında bozukluklar meydana geldiğini vurgulamaktadır.
Benlik Algısı Hangi Şartlarda Bozulur?
Çocukluk Deneyimleri ve Travmatik Olaylar
Bazı durumlarda, kişinin dış görünümü değiştirme isteği, çocukluk döneminde yaşanan travmatik deneyimlerle ilişkilendirilebilir. Örneğin, çocuklukta alay edilme, dışlanma veya aşağılanma gibi deneyimler, kişinin kendine güvenini ve benlik saygısını olumsuz etkileyebilir ve sonuç olarak dış görünümü değiştirme isteğine yol açabilir.
İdeal Benlik ve Gerçek Benlik Arasındaki Çatışma
İdeal benlik, kişinin kendisini olmak istediği gibi gördüğü idealize edilmiş bir versiyonudur. Gerçek benlik ise kişinin gerçekten olduğu gibi algıladığı kendisidir. Dış görünümü değiştirme isteği, bu iki benlik arasındaki çatışmadan kaynaklanabilir ve kişi, ideal benliğine daha yakın olmak için dış görünümünde değişiklikler yapmak isteyebilir.
Psikososyal Faktörler
Toplumun güzellik standartları, medyanın etkisi ve sosyal normlar, kişinin dış görünümüne yönelik beklentilerini şekillendirebilir ve bu da dış görünümde değişiklik isteğine yol açabilir. Estetik bağımlılığının gelişiminde sosyal medyanın etkisi önemli bir faktör olabilir. İnternet ve sosyal medya platformları, insanların dış görünüşleri hakkında sürekli olarak karşılaştırma yapmalarına, idealize edilmiş güzellik standartlarını benimsemelerine ve estetik prosedürlere olan talebi artırmalarına neden olabilir.
Araştırmalar
Çeşitli çalışmalara bağlı olarak, beden algı bozukluklarından muzdarip olanlar, zihinlerinde kompulsif şekilde bununla ilgili bir sorunla sürekli olarak meşgul olduğu ve bu nedenle örneğin kişinin diğer insanlarla etkileşime girmekten kaçınması veya etkileşimi aza indirdiği görülmüştür (Honingman vd., 2004; von Soest vd., 2011).
Başka bir örnek olarak, meme implantı olan kadınlarda intiharın, cerrahi işlem geçirmeyen benzer bir grup kadına kıyasla iki ila üç kat daha sık görüldüğü belirtilmiştir (Sarwer, 2007).
Lowenstein (2005) gibi bir psikanalitik yaklaşım, bir saç modelindeki değişiklik (kadınlar için) veya saçlarını kazıtmak (erkekler için) bile belirgin bir etkiye sahipse, kişinin müdahalenin olası psikolojik bozukluğunu kesinlikle değerlendirmesi gerektiğini vurgulamıştır.
Bunun yani sıra Bazı araştırmalarda’ da estetik cerrahiye başlayan kişilerin neden durmak bilmedikleri konusunda inceleme yapılmıştır. Sonuç olarak bulunan nedenler arasında yetersizlik hissi, mükemmeliyetçilik, yüksek standartlar, sosyal medya etkileri bulunmuştur.
Sonuç
Son olarak estetik bağımlılığı, bireyin sürekli olarak dış görünüşünü değiştirme arzusu veya zorunluluğu olarak tanımlanabilir. Bu gibi durumlar bedensel olarak eksik, çirkin ya da kusurlu hissedilmesinden dolayı gelişen bir algılama bozukluğu vardır ve tedavi edilmediği takdirde ciddi sonuçlar doğurabilir.
Kişinin kendi benliğini, içsel çatışmalarını ve kendi kendine yönelik beklentilerini anlaması, estetik bağımlılığın altında yatan nedenleri açığa çıkarabilir ve bu da bireyin sağlıklı bir benlik algısı geliştirmesine yardımcı olabilir.
Beden algı bozukluğu kendiliğinden yok olup düzelmez, bu gibi durumlarda bir uzmandan yardım talep etmek her zaman en doğru karardır.
Gülşah Özen | Klinik Psikolog
Kaynaklar
- Freud, Sigmund. (1914). “On Narcissism: An Introduction.” The Standard Edition of the Complete Psychological Works of Sigmund Freud, Volume XIV (1914-1916): On the History of the Psycho-Analytic Movement, Papers on Metapsychology and Other Works. Hogarth Press.
- Kernberg, Otto F. (1975). Borderline Conditions and Pathological Narcissism. Jason Aronson.
- Mitchell, Stephen A. ve Black, Margaret J. (1995). Freud and Beyond: A History of Modern Psychoanalytic Thought. Basic Books.
- Cash, Thomas F. ve Pruzinsky, Thomas. (eds.) (2002). Body Image: A Handbook of Theory, Research, and Clinical Practice. Guilford Press.
- Grogan, Sarah. (2008). Body Image: Understanding Body Dissatisfaction in Men, Women, and Children. Routledge.