Charles Robert Darwin, İngiliz biyolog ve doğa tarihçisidir. Darwin üniversite okuduğu zamanlarda evrim teorisini öğrenmeye başladı. Öğrenmeyle başlayan bu merak ve ilgisi gittikçe arttı ve daha sonra araştırmalarına başladı. Üniversitede hocaları (Robert Edmund ve Dr. James Gully) ile birlikte yaptıkları incelemede deniz canlılarını ele aldılar. Darwin bu incelemeler sonucunda birbirinden farklı türlerin aynı yapıya sahip organlarının bulunduğunu keşfetti. Daha sonra babası tarafından Tıp’a teşvik edildi. Okulunu başarıyla tamamladıktan sonra William Darwin Fox (Darwin’in kuzeni) ile böcek toplayamaya başladılar. Darwin’in araştırmayı seven ruhu onu rahat bırakmıyordu. Kuzey Amerika’ya araştırma yapmaya gidecek bir gemi için kabul aldı. Daha sonra beş senelik bir macerası başladı.
“Rastladığım benzerlikler beni bir adım daha öteye taşıdı ve mevcut tüm canlıların tek bir prototipten (ilk örnek) türediği sonucuna vardım. Yaşayan tüm şeylerin kompozisyonları, jerminatif kesecikler, hücresel yapıları ve büyüme-çoğalma yasaları birbirine oldukça benzerdir.”
Darwin’in araştırdığı evrim teorisi insanın ve hayvanın zihinsel ve fiziksel çalışmaları arasında bir süreklilik olduğu ihtimalini ortaya koymuştur. Zihinsel süreçlerle davranışın gelişimi arasında bir ilişki bulunduğuna dair de inceleme ve araştırmaları vardır. Adaptasyon fikrinin ortaya çıkış şekli de bu fikir sayesinde olmuştur.
1859 yılında yayınlandığı Türlerin Kökeni adlı yapıtıyla bilim dünyasına önemli bir eser bırakmıştır. Genetik yasaların henüz ortaya konmamış olduğu bu dönemde, kalıtımın genlere dayandığı ve hatta genlerin varlığı bile bilinmiyordu. Darwin kitabında doğanın ve canlıların yaratım süreçlerini anlamaya ve anlatmaya çalışmıştır.
Psikoloji’ye Katkıları
Darwin hayvan psikolojisi ve fizyolojisi üzerinde yoğunlaşarak günümüzde karşılaştırılmalı psikolojiye temel oldu. Karşılaştırmalı psikoloji insan ve hayvan arasındaki benzerlikleri ve farklılıkları karşılaştırır. Gelişimsel ve evrimsel işleyişlerini karşılaştırmamıza izin verir. Araştırmacılar ve bilim adamları insanların kabiliyetleri ve davranışlarıyla ilgili kabul ettiğimiz yargıların genelinin zemininin geçmiş zamanda bilişsel ve yetenek gibi konularda yapılan karşılaştırmalı psikolojinin sonucu olduğunu desteklerler.
- Metodoloji ve bilgi açısından birçok farklı kaynak ve yöntemlerden faydalandı.
- Bireysel farklılıkların tanımlanması ve ölçülmesi konusunda katkısı oldu.
- Psikolojinin önemli bir alanı olan evrimsel psikoloji dalının var olmasında büyük bir katkısı vardır. Evrimsel psikoloji; kişilik ve davranış gibi psikolojik özellikleri inceler. Bu incelemeleri esnasında canlının evrilen, değişen adaptasyon süreçleri ve doğal seçilim ile de ilgilenir.
- Doğal ve cinsel seçilim hakkında teoriler geliştirdi. Doğal seçilim mekanizmaları farklı türdeki canlıların hayatta kalabilmesi için çevresine uyum sağlaması gerekir düşüncesini savunur. Bu seçilime güçsüz olanın oyunu kaybetmesi de diyebiliriz. Cinsel seçilim ise doğal seçilimin alt dalıdır diyebiliriz. Fiziksel ve psikolojik açıdan değerlendirildiğinde en çok çevresine adapte olabilen, cinsel uyumluluğu ve çekiciliği bulunan, en çok üreyenin kazandığı bir yarış olarak görebiliriz. Cinsel seçilimde önemli olan şey fiziksel olarak istenen bir canlı haline gelmektir.
Darwin’in adaptasyon fikrinin parçalarını günlük hayatımızda da bulabiliriz. Darwin “survival of the fittest” (en iyinin hayatta kalması) metaforu adaptasyonla içten içe bağlantılıdır. Bir iş yerinin çalışma koşullarına ayak uydurabilen ya da adapte olan bir çalışanın çalıştığı yerde yükselmesi ve verimli olma ihtimali iş yerinin çalışma koşullarına adapte olamayan insanlara göre daha fazladır.
Adaptasyon hiç bitmeyen bir süreçtir. İnsan var oldukça ve dünya değiştikçe birtakım şeylere ayak uydurmak ve adapte olmak zorunda kalacaktır. İnsanlık için bitmeyen bir değişim savaşı var ve bu savaşta ayakta kalmak kendini var olan yeni duruma adapte etmek de senin elinde.
Gökçe Ergür | Psikolog
Kaynaklar ve İleri Okuma
- Darwin, Charles. On the Origin of Species by Means of Natural Selection or the Preservation of Favoured Races in the Struggle for Life. John Murray, Londra. 1859. (Doğal Seçilim veya Ayrıcalıklı Irkların Korunması Yoluyla Türlerin Kökeni, çev. Bahar Kılıç, Alfa Yayınları, İstanbul, 1. bs. Eylül 2017, 4. bs. Mart 2018).
- Darwin, Charles. The Autobiography of Charles Darwin. Barlow, Nora (ed.), New York: W.W. Norton & Company, 1993.