Çocukluk Çağı Olumsuz Yaşantıları

Çocukluk çağı travmaları 18 yaş altı bireylerin maruz kaldığı cinsel, fiziksel ve duygusal istismar ile ihmalin yanı sıra ebeveynin kaybı, ebeveynden ayrı kalma, boşanma, göç, şiddete tanıklık etme, kazalar ve doğal afetler şeklinde tanımlanabilir.

Çocuk İstismarı

Çocuklara bir yetişkin, toplum, devlet veya başka bir çocuk tarafından; bedensel, duygusal, zihinsel veya sosyal girişimlerini olumsuz yönde etkileyebilen, önlenebilir ve kasıtlı bir davranış uygulanmasıdır.

Risk Faktörleri¹

Geniş aile
Düşük sosyoekonomik durum
Tek ebeveynin olması
Ebeveyn-çocuk ilişkisindeki zayıflık
Ebeveyndeki ruhsal bozukluklar
Sıkıntılı veya istenmeyen gebelik
Erken yaşta ebeveyn olma
Düşük eğitim düzeyi
Göç
Aile üyelerinden,yakın çevreden,akrabalardan birinin çocukla normal dışı etkileşim kurmaya çalışması

Duygusal İstismar ve İhmal

Duygusal istismar sürekli eleştirmek, aşağılamak, küçümsemek, çocuğa bağırmak, utandırmak, aşağılayıcı isimler takmak, şiddeti izlemeye maruz bırakmak gibi davranışları içerir. İhmal, ailenin çocuğun büyümesi için ihtiyacı olan güvenilir ve sağlıklı ortamı sağlamaması ve çocuğu tehlikelere karşı korumamasıdır.

Çocukluk Çağı Olumsuz Yaşantılarının Olası Sonuçları

Duygusal istismara maruz kalan çocuklarda aileden uzaklaşma, gerginlik, bağımlı kişilik, değersizlik duyguları geliştirme, uyumsuzluk ve saldırgan davranışlarda bulunma eğilimi sıktır.
Üç yaş öncesi ihmal, bağlanma sorunlarına ve ilişkilerde zorluk yaşamaya sebep olabilir.
İhmal özellikle 1 yaş altı çocuklarda geri dönüşü olmayan ciddi hasarlara yol açabilmektedir.
Çocukken duygusal istismara uğramak kişiyi ergenlik döneminde intihara sürükleyebilir.²
“Yapılan yeni bir araştırmanın sonuçlarına göre erken çocukluk çağı olumsuz yaşantıları DEHB’ye yol açabilir.”³
Çocukluk çağı travmatik yaşantıları kan-beyin bariyerinin yapısını bozarak beynin kandaki kimi zararlı maddelere daha fazla maruz kalmasına neden olabilir.⁴
Kendileri ve başkalarıyla ilgili olumsuz temsilleri oluşur ve kendilerini değersiz, başkalarını ise ulaşılamaz gibi algılayabilirler.
Dil gelişiminde gerilik.
Büyüme geriliği, kilo alamama.
Bilişsel, motor ve dil gelişiminde gecikme.
Oyun esnasında çabuk sinirlenme, kolay incinme.
Baş etme becerilerinde zayıflık ve impulsif davranışlar.

Çocukluk Çağı Olumsuz Yaşantılarının Yetişkinliğe Etkisi

Yetişkinlik yıllarındaki kişilik özellikleri yaşamın ilk 6 yılında yaşananlarla belirleniyor. Yapılan araştırmalara göre çocuklukta duygusal istismar ve ihmale maruz kalmış bireylerin yetişkinlikte travma sonrası stres bozukluğu, depresyon, anksiyete bozuklukları (panik bozukluğu, sosyal fobi vs.), obsesif kompulsif bozukluk, madde kullanımı, kişilik bozuklukları ve yeme bozuklukları gibi problemler yaşama ihtimali normal yetişkinlere oranla daha fazladır.

Aynı zamanda yine güncel çalışmalara göre çocuklukta olumsuz yaşantılara sahip olan kişilerde psikolojik sorunlar dışında tansiyon, diyabet, çeşitli enfeksiyonlar ve kanser gibi fiziksel hastalıklara daha fazla rastlanabilmektedir.⁵

Çocuğun erken çocukluk döneminde yaşadığı anne-baba-çocuk ilişkisinin niteliğinin kendi anne-babalık tutumlarının belirleyicisi olduğu düşünülüyor. Prof. Dr. Byron Norton’un şu sözü de bu varsayımı destekler niteliktedir: “Bir çocuğun üç ebeveyni vardır; Biri annesi, diğeri babası üçüncüsü ise anne ile baba arasındaki iletişim/davranış. Bu üçüncü ebeveyn çok etkilidir.”

Olumsuz Yaşantılara Sahip Bireylere Ne Yapılabilir?

İlk olarak konu hakkında farkındalık yaratılması gereklidir. Herkes bu tür davranışların ve yaşantıların çocukluk ve erişkinlik dönemi üstündeki zararlarını bilmelidir. Böylece koruyucu hizmetle bu tür sorunların yaygınlaşması önlenebilir.
Toplumumuzda çocukları akranlarıyla karşılaştırma, bağırma, ilgisizlik gibi davranışlar normal görülmekte ve duygusal istismar olduğu fark edilmemektedir. Çocuk psikiyatristi Dr. Veysi Çeri’nin önerilerine göre öncelikle bu konuda herkes bilinçlendirilmeli ve başta ebeveynlere olmak üzere bilgilendirici eğitimler yapılmalı, gerekirse kamu spotlarıyla konuya ilgi çekilmelidir.⁶ Özellikle okullardaki rehber öğretmenler çocuklukta böyle bir olguyu tespit ederse yetişkinlikte yaygınlaşmasının önüne geçilebilir.
Aile üyelerinin veya yakın çevrenin çocuğa karşı normal dışı davranışı fark edildiğinde müdahale edilmelidir.
Yapılan bir araştırma sonuçları takım sporlarına katılmanın olumsuz çocukluk yaşantılarının ruh sağlığı üzerine olan kötü etkilerini azalttığını gösteriyor.⁷
Çocuk psikiyatristi Dr. Veysi Çeri’nin belirttiğine göre araştırmalar ebeveynlerdeki psikiyatrik hastalıkların tedavisinin çocukların ruh sağlığı için oldukça önemli olduğunu gösteriyor.⁸ Böyle bir durum varsa ihmal etmeden bir ruh sağlığı uzmanına danışılmalıdır. Çocuğa daha fazla sarılmanın beyin gelişimini arttırdığı yönünde de çalışmalar mevcuttur.⁹ Yetişkinlikte çocukluktaki olumsuz yaşantıların etkilerini önlemek adına bu önerileri dikkate almak yerinde olacaktır.

Zeynep Canbaş Özmen | Uzman Psikolog

Kaynakça

Demirkapı, E. Ş. (2013, Ocak 1). “Çocukluk Çağı Travmalarının Duygu Düzenleme ve Kimlik Gelişimine Etkisi ve Bunların Psikopatolojiler ile İlişkisi”. 6 Temmuz 2019 tarihinde http://adudspace.adu.edu.tr:8080/jspui/bitstream/11607/511/1/tum_tez.pdf adresinden erişildi.
Çeri, V. [VeysiCeri]. (2019, Haziran 21). “Çocuğunuza kötü veya alaycı söz, küçük düşürücü tutum ya da söylem ile onur kırıcı bir laf eder gibi olduğunuzda 10 kere düşünün. Çünkü Çocukken duygusal istismara uğramak kişiyi ergenlik döneminde intihara sürükleyebiliyor”. [Tweet]. 6 Temmuz tarihinde https://twitter.com/VeysiCeri/status/1142083718565285888 adresinden erişildi
Çeri, V. [VeysiCeri]. (2019, Haziran 6). “Erken çocukluk çağı olumsuzlukları DEHB’ye yol açar mı? Bu yeni araştırmaya dayanarak Bal gibi de açar diyebiliriz”. [Tweet]. 6 Temmuz 2019 tarihinde https://twitter.com/VeysiCeri/status/1136629834451423233 adresinden erişildi
Çeri, V. [VeysiCeri]. (2019, Nisan 7). “Çocukluk çağı travmatik yaşantıları Kan-Beyin Bariyerinin yapısını bozarak beynin kandaki kimi zararlı maddelere daha fazla maruz kalmasına neden oluyor. Çocuklarla ilgili adım atarken sadece bedenlerini değil, sosyal, duygusal ve zihinsel gelişimlerini de göz önünde bulundurun”. [Tweet]. 6 Temmuz 2019 tarihinde https://twitter.com/VeysiCeri/status/1114792188079161344 adresinden erişildi
Çeri, V. [VeysiCeri]. (2019, Mayıs 5). “Düne kadar olumsuz erken çocukluk yaşantılarının sadece kişilik bozukluğu gibi psikiyatrik hastalıkların gelişimine neden olduğunu sanıyorduk. Ancak yeni çalışmalar bu tür yaşantıların diyabetten tansiyona, infeksiyondan kansere bir çok tıbbi hastalıkla ilişkili olduğunu gösterdi”. [Tweet]. 6 Temmuz 2019 tarihinde https://twitter.com/VeysiCeri/status/1125036214871105536 adresinden erişildi
Torun, S. (2018, Aralık 3). “Çocukluk Çağı Olumsuz Yaşantıları Çocuklukta Kalmıyor!”. 6 Temmuz 2019 tarihinde http://www.milliyet.com.tr/pembenar/serap-torun/cocukluk-cagi-olumsuz-yasantilari-cocuklukta-kalmiyor-2788555 adresinden erişildi
Çeri, V. [VeysiCeri]. (2019, Haziran 1). “‘Çocukluğumda maruz kaldığım kötü yaşantıların etkilerinden nasıl kurtulabilirim’ diyenlerin DİKKATİNE! Bu güzel araştırma; takım sporlarına katılmanın olumsuz çocukluk yaşantılarının ruh sağlığı üzerine olan kötü etkilerini azalttığını gösteriyor. Haydi Spora”. [Tweet]. 6 Temmuz 2019 tarihinde https://twitter.com/VeysiCeri/status/1134726120631361537 adresinden erişildi
Çeri, V. [VeysiCeri]. (2019, Haziran 29). “Araştırmalar Ebeveynlerdeki Psikiyatrik hastalıkların uygun tedavisinin çocukların ruh sağlığı için oldukça önemli olduğunu gösteriyor. Sizde de psikolojik rahatsızlık belirtileri varsa Kendiniz için olmasa bile çoçuğunuzun iyiliği için mutlaka bir ruh sağlığı uzmanına danışın”. [Tweet]. 6 Temmuz 2019 tarihinde https://twitter.com/VeysiCeri/status/1145031449017556992?s=03 adresinden erişildi
DailyHealthPost Başyazı. (2019, Haziran 1). 6 Temmuz 2019 tarihinde https://dailyhealthpost.com/hug-baby-brain-development/?fbclid=IwAR3u2EyURpXk0EK7MwiwPO6oNM9Bp40AsUiovHX74m5KmLqdWDGXLhspNU adresinden erişildi
Alpay, E. H., Aydın, A., Bellur, Z. (2017). “Çocukluk Çağı Travmalarının Depresyon ve Travma Sonrası Stres Belirtileri ile İlişkisinde Duygu Düzenleme Güçlüklerinin Aracı Rolü”. Klinik Psikiyatri 2017;20:218-226. 6 Temmuz 2019 tarihinde https://www.journalagent.com/kpd/pdfs/KPD-98852-RESEARCH_ARTICLE-AYDIN.pdf adresinden erişildi
Bilim, G. (2012). “Çocukluk Çağı Örselenme Yaşantıları: Duygu Düzenleme, Kişilerarası Tarz ve Genel Psikolojik Sağlık Açısından Bir İnceleme”. 6 Temmuz 2019 tarihinde http://acikarsiv.ankara.edu.tr/browse/30854/gulcim_bilim.pdf?show adresinden erişildi
Torun, S. (2019 Temmuz 3). “Çocukluk Çağı Olumsuz Yaşantıları DNA’mıza İşliyor”. 6 Temmuz tarihinde https://www.kidsgourmet.com.tr/cocukluk-cagi-olumsuz-yasantilari-dna-miza-isliyor/ adresinden erişildi