Günümüz dünyasında akıllı telefonlar artık yaşamın her alanında bizimle birliktedir. Kullanıcı sayısı çok fazla olmakla birlikte artmaya da devam etmektedir. Bu fazla kullanım beraberinde internet bağımlılığını getirmektedir (akt. Ertör ve Kızıltaş, 2018). Günümüzde artan teknolojik ilerlemelerle birlikte dünyada telefon ve tablet kullanımı yaygınlaşmış olup bu yayılış küçük yaştaki çocuklara kadar ulaşmıştır (akt. Göymen ve Ayas, 2019). Eskiden çocuklar mahalle içinde oyun oynarken artık bu vakitlerini internette harcamaktadır (akt. Kılınç ve Ülken, 2018).
Çocuklar mı İnternet Sever Aileler mi?
Çocuklardaki bu fazla kullanımın sebeplerinden biri ailelerin tutumlarıdır. Çünkü aileler işlerini halledebilmek ve rahatsız olmamak için çocuklarının telefon kullanımına karışmamaktadır. Bu da çocukların birçok açıdan kötü şekilde etkilenmelerine yol açmaktadır. Bu etkiler fiziksel veya biyolojik olabileceği gibi sosyal de olabilir. Vaktinin çoğunu telefonla geçiren çocuk, arkadaş bulmakta zorluklar çekebilmektedir (akt. Ertör ve Kızıltaş, 2018).
Ailenin çocuğun telefon kullanımına ilişkin aldığı tavırda birçok faktör etkili olabilmektedir. Bunlar ebeveynlerin çalışma durumları, tahsil durumları, sosyoekonomik seviyeleri ve telefon kullanım sıklıkları gibi etkilerdir (akt. Ertör ve Kızıltaş, 2018). Bunların dışında çocuğun bulunduğu yaş, cinsiyet, sahip olduğu kardeş sayısı da etkili olabilmektedir. Erkek olmak, küçük yaşa ve az kardeşe sahip olmak telefon bağımlılığında risk faktörleri arasındadır (akt. Ertör ve Kızıltaş, 2018).
İnternetin Olumsuz Etkileri
Günümüz dünyasında bilgisayar birçok konuda bizi rahatlatıyor olsa da bazı açılardan olumsuz etkilemektedir. Bilgisayarla birlikte olunan vakit fazla olduğu taktirde bireylerin ders başarılarında, ebeveynleriyle ve arkadaşlarıyla olan ilişkilerinde sıkıntılara sebep olabilmektedir (akt. Göymen ve Ayas, 2019).
Ortaokul öğrencileri ile yapılan araştırmalar gösteriyor ki telefon, çocukların stres seviyelerinde artışa sebep olmaktadır. Başka bir araştırmanın elde ettiği sonuçlara göre ise telefon kullanımıyla olumsuz duygulanım ve kontrol zayıflığı arasında doğru bir orantı bulunmaktadır (akt. Ertör ve Kızıltaş,2018). Sürekli telefonlarıyla olmaya alışan bireyler, telefonlarından uzak oldukları anlarda içsel sıkıntı yaşamakta ve fiziksel olarak da rahatsızlık hissetmektedirler. Kişilerde sık telefon kullanımının getirdiği baş ağrısı, uykuda sorun, dikkat eksikliği gibi sorunlar; (akt. Göymen ve Ayas, 2019) ekran karşısında gereğinden fazla kalan çocuklarda ise hareketsiz kalınmasından dolayı fazla kilo artışı gözlenebilmektedir (akt. Topçu, 2018).
Dünyada internet kullanıcıları arasında her geçen gün artan grup, gençler ve çocuklardır. Bilgisayar ve internet ile çocukların tanışması ortalama 8-9 yaşlarında olmaktadır (akt. Topçu, 2018). İnternet çocukların keşifler yapabilmesi, eğlenmesi ve öğrenmesi açısından etkili ve yararlıdır. Çocuklara pratiklik sağlama, düşünebilme, ikinci bir dil kazandırma gibi olumlu etkiler sağlamaktadır (akt. Topçu, 2018). Ancak bunların dışında çocukları bekleyen olumsuzluklar da mevcuttur (akt. Çelen ve ark., 2011). Bunlar siber zorbalık, yaşla uyumlu olmayan içeriklere maruz kalma ve istismar gibi şeyler olabilir (akt. Topçu, 2018). Kullanıcılar bulundukları internet ortamında birbirlerini etkileyerek intihar ve anoreksiya gibi olumsuz içerikli paylaşımlar yapabilmektedir (akt. Kılınç ve Ülken, 2018).
İnternet ve İstismar
Yapılan çalışmalar çocukların birçoğunun doğru kullanılmayan internet sonucunda istismara maruz kaldığını göstermiştir (akt. Çelen ve ark, 2011). Sanal ortamın en büyük tahribatlarından biri istismara uğramaktır. Bu istismar duygusal veya fiziksel olabileceği gibi cinsel de olabilmektedir. Sanal ortamda tanışılan kişi ile gerçek ortamda karşı karşıya kalındığında bu durum istenmeyen sonuçlar doğurabilmektedir. Çocukların bu maruz kaldığı istismar öykülerinde rehabilitasyon da güç olmaktadır (akt. Topçu, 2018). Henüz okula başlamamış ve yeni başlamış çocuklarda herhangi bir yararı olmayan medya kullanımı ileride çocuğun zihinsel, davranışsal ve sosyal olarak birtakım sıkıntılara sebep olabilmektedir (akt. Topçu, 2018).
Hangi Önlemler Alınmalı?
Yapılmış bir araştırmada internetle fazla vakit geçirmenin psikolojik olarak rahatsızlık yarattığı tespit edilmiştir (akt. Topçu, 2018). Dinamik ve kontrolü zor olan sanal ortamın etkilenmesi en kolay grup olan çocukların ebeveynleri tarafından kontrolünün sağlanması büyük önem teşkil etmektedir (Topçu, 2018). Ebeveynlerin çocuklarını sanal ortamın tehlikelerinden koruyabilmeleri ve onların doğru internet kullanma alışkanlığı edinebilmesi için sanal ortamın nasıl bir yer olduğunu kavramaları ve çocuklarının gelişim süreçlerini iyi bilmeleri gerekmektedir (akt. Topçu, 2018). Çocukların internet kullanımlarını maksimum fayda, minimum zararla geçirmeleri için APA (Amerikan Pediatri Akademisi) birkaç tavsiyede bulunmuştur (Topçu, 2018).
Çocuklara İnternet Nasıl Kullandırılır?
APA’nın yapmış olduğu önerilere göre okul çağında olan 7-11 yaş arasındaki çocuklar interneti, içeriğinin ve sınırlarının belli olduğu kurallar çerçevesinde kullanmalıdır (akt. Topçu, 2018). 11-12 yaş arasındaki çocuklar ise internet kullanımına açık olmaları nedeniyle ebeveynlerinin gözetiminde kullanım sağlamalıdır. Çocukların herhangi bir olumsuzlukla karşılaşmaları sonucu bunu ailelerine kolaylıkla söyleyebilmeleri sağlanmalıdır (akt. Topçu, 2018). APA’nın (Amerikan Pediatri Akademisi) yapmış olduğu tavsiyeler arasında görüntülü konuşma haricinde çocukların diğer sosyal mecralardan uzak durmaları ve eğer dijital medyaya ilgi duyan küçük çocuklar var ise onların da ailelerinin gözetiminde değerli içeriklerin izlenebileceği vardır (akt. Topçu, 2018).
İstenmeyen İçerik
Çocuklar istekleri dışında uygunsuz içeriklere maruz kalabilmektedirler (Canberk ve Sağıroğlu, 2007). Teknik açıdan bakıldığında istenmeyen içerik ile çocukların ve gençlerin karşılaşmaması için sunulan çözümler dört sınıfta incelenebilir:
- İstemci tarafında çalışan filtre programları
- İçerik sınırlandırması yapan İnternet Servis Sağlayıcıları (İSS)
- Sunucu tarafında çalışan filtre programları
- Arama motoru filtreleri (Canberk ve Sağıroğlu, 2007).
Yapılan bir projenin Türkiye örnekleminden elde edilen sonuçlara göre çocuklar olumsuz bir durumla karşılaştıkları zaman veya internet ortamında nasıl hareket etmeleri gerektiğini öğrenmek istediklerinde bunu ailelerine sormak, söylemek yerine arkadaşlarıyla paylaşmaktadırlar (akt. Topçu, 2018). Çocuğa medyayı etkili ve verimli kullanması, bu kullanımda güvenliğini koruyabilmesi, internetin iyi ve kötü yönlerinin neler olabileceği hakkında bilgilendirme yapılması gerekmektedir (akt. Kılınç ve Ülken, 2018).
Çocukları İnternette Yalnız Bırakmayın!
25 ülkede yapılmış olan bir çalışmaya göre ebeveynleri tarafından internet konusunda kısıtlanmış çocuklar, siber zorbalığa, cinsel istismara ve yabancılardan gelecek olumsuzluklarla daha az karşı karşıya kalmaktadırlar (akt. Kılınç ve Ülken, 2018).
Sonuç olarak dijitalleşen dünyada sanal ortam hayatımızda aktif şekilde yer almaktadır. Bu sebeple sanal ortamı en fazla kullanan çocukların ve gençlerin, bu kullanımlarının zararsız olması için çalışma grubunu çocuklar ve gençlerin oluşturduğu meslekler, bilinçli ve bilgili olmalıdırlar (Topçu, 2018). Özetle medya kullanımı konusunda bilinçli olmak ve bilgi sahibi olmak çocukları koruyabilmek için oldukça önemlidir (akt. Topçu, 2018).
Canan Gürler | Psikolog
Kaynaklar
- Kızıltaş, E., Ertör, E., Okul Öncesi Eğitim Alan Çocukların Akıllı Telefon Kullanımı İle İlgili Aile Görüşlerinin İncelenmesi. Uşak Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2018, 4(2), 1-18.
- Göymen, R., Ayas, T., Akıllı Telefon Bağımlılığı ve Oyun Bağımlılığı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Online Journal of Technology Addiction&Cyberbullying, 2019, 6 (2), 36-52.
- Topçu, S., Çocuk ve Sanal Ortam. Kocatepe Tıp Dergisi, 2018.
- Bilgin Ülken, F., Kılınç, F., Çocukların Çevrimiçi Ortamda Karşılaştıkları Risk Türleri ile Aracılık Uygulamaları Arasındaki İlişki. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 2018.
- Çelik, A., Çelen, F., Seferoğlu, S., Çocukların İnternet Kullanımları ve Onları Bekleyen Çevrimiçi Riskler. İnönü Üniversitesi, Malatya.
- Canbek, G., Sağıroğlu, Ş., Çocukların ve Gençlerin Bilgisayar ve İnternet Güvenliği. Politeknik Dergisi, 2007, 10(1), 33-39.