Cinsiyetlerin toplumsal karşılıkları, bireylere nasıl ve ne şekilde davranacaklarına dair kararlarda bulunabilir. Ancak bu kararlar bireyler üzerinde çeşitli baskılara yol açabilir. Cinsiyetlerin toplumsal karşılıklara indirgenememesi sonucunda cinsel kimlik kavramı ortaya çıkmıştır. Bir birey kendisini istediği kimlikte tanımlayabilir ve buna kısaca o bireyin cinsel kimliği diyebiliriz. Cinsel kimlik, bireylerin genlerinden veya toplum/kültürden gelen tanımlamalardan bağımsız, kendisinin hangi cinsiyet kalıbına uyduğunu belirlemesi ile oluşur. Örneğin Biyolojik cinsiyeti erkek olan bir birey, kendi cinsel kimliğini kadın olarak belirleyebilir.
Cinsiyet kimliği
Cinsiyet kimliği, cinsel yönelim ve romantik yönelim, cinsel kimliğin ayrılmaz üç elementidir. Bu üç element de birbirinden bağımsız var olabilirler ancak bireyin cinsel kimlik oluşturmasında kesişirler. Cinsiyet kimliği, kişinin kendi cinsiyetine ilişkin iç deneyimidir. Pek çok insan cinsiyetini esas olarak doğumda tayin edilen cinsiyetiyle özdeşleştirir ve buna cisgender denir. Trans/trans bireyler, kendilerine doğumda verilenden farklı bir cinsiyetle özdeşleşirler. Örneğin; bir kişi bir doktorun dış cinsel organ incelemesine göre doğumda kadın olarak atanmış olabilir, ancak bir erkek olarak tanımlanabilir ve sosyal olarak erkek olarak mevcut olabilir.
Cinsel Yönelim
Cinsel yönelim, cinsel ve romantik olarak çekici olduğumuz kişidir. Cinsel yönelim için terimler heteroseksüel/heteroseksüel, gey/lezbiyen, biseksüel, panseksüel, aseksüel, queer/sorgulamayı içerebilir.
Romantik yönelim, başkalarıyla romantik bağlar kurmaya yönelik içsel arzumuzu yansıtır. Bir kişi romantik arzu veya çekiciliğe sahip olabilir, ancak cinsel çekiciliği deneyimlemeyebilir veya tam tersi olabilir (örn. Hetero-romantik aseksüel). Romantik yönelim terimleri aromantik, yarı romantik veya poliamor içerebilir.
Cinsiyet
Cinsiyet, bir insanın doğuştan gelen ve gen aktarımı yoluyla kazandığı ve cinsel üremeye yönelik özellikleri toplamıdır. Her insanın (anomaliler hariç) bir cinsiyeti vardır. Cinsiyet yumurta ve spermin birleşmesi sonucu ortaya çıkar ve doğan bebek bir cinsiyete sahiptir. Bu cinsiyete biyolojik cinsiyet de denir.
Toplumsal Cinsiyet
Biyolojik cinsiyetin yanı sıra kültürler tarafından oluşturulmuş bir diğer cinsiyet ise toplumsal cinsiyettir. En genel tanımıyla cinsiyet, toplum tarafından cinsiyete atfedilen fiziksel, biyolojik, zihinsel ve davranışsal karakterlerin tümüdür. Cinsiyet, biyolojik ve genellikle tüm eşeyli üreyen canlılarda görülen bir kavram iken, evrimsel yolundan dolayı insan popülasyonlarında “tanımlanmış cinsiyet” veya “cinsiyet” kavramı da vardır. Bu kavramın diğer bazı büyük beyinli primatlarda da ortaya çıktığı düşünülmektedir. Toplumsal cinsiyet, insanın biyolojik evrimi süresince meydana gelen (kültürel) evriminin bir sonucudur. Evrim sürecinde insanların kazandığı rollerin günümüzde aynı olduğu fikrine dayandığı söylenebilir.
Ekin Sarı | Klinik Psikolog
Referanslar
- Moleiro, C., & Pinto, N. (2015). Sexual orientation and gender identity: review of concepts, controversies and their relation to psychopathology classification systems. Frontiers in psychology, 6, 1511. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2015.01511
- American Psychological Association (2000). Guidelines for psychotherapy with lesbian, Gay Bisexual Clients. Am. Psychol. 55 1440–1451
- American Psychological Association (2009b). Report of the American Psychological Association Task Force on Appropriate Therapeutic Responses to Sexual Orientation