Carl Gustav Jung’un öğretilerine dayanan Analitik Psikoloji’ye göre insan zihni bilinç, kişisel bilinçdışı ve kolektif bilinçdışı olmak üzere üç bölümden oluşur (Ukray, 2016). Jung’a göre ego, bilincin merkezindedir ve içte veya dışta meydana gelen tüm olay veya olgular anlamlandırılmak için egonun süzgecinden geçerler (Horozcu, 2015). Egonun yokluğunda ise birey rüya ile gerçeği, yaşanan ile yaşanılacak olanı ayırt edemez (Jung, 2016b).
Kişisel Bilinçdışı ve Kollektif Bilinçdışı
Kişisel bilinçdışı, bireyin unutulmuş anılarını, bastırılmış duygularını, bilinç düzeyine ulaşmamış deneyimlerini ve algılarını içerir. (Jung, 2006).
Kolektif bilinçdışı ise, tarihsel dönem, toplum ve ırk gözetmeksizin tüm insanlığın paylaştığı ve miras aldığı, evrensel durumlarda gösterilen kalıplaşmış davranış kalıplarını ifade eden bir kavramdır. (Jung, 2006).
Jung’un tüm insanlığın ortak mirası olarak gördüğü kolektif bilinçdışı, insanın geçmiş deneyimlerini ve izlenimlerini içerir ve bunun günümüze yansımaları rüyalar, masallar, dini coşkular gibi ritüeller aracılığıyla ortaya konur (Jacobi ve Manheim, 1959). Kişisel bilinçaltı her bireye özgü olsa da, kolektif bilinçdışı bireyler arasında ortak bir kavramdır.
Arketipler
Arketipler, psişede kolektif bilinçdışında yer alan evrensel temalar veya sembollerdir (Sungurlar, 2013).
Başlıca Arketipler
Anima ve Animus: Jung, karşı cinse ait arketipleri kadınlarda animus, erkeklerde anima olarak adlandırır. Anima ve animus, her iki cinsiyetin de bilinçdışında, erkeğin dişil yanını ve kadının eril yanını temsil eden kavramlardır (Stevens, 1991).
Persona: Kasıtlı olarak benimsenen bir tavır olarak tanımlanan persona, antik dönemde oyuncuların taktığı maskenin adı olarak da bilinmektedir. Persona, insanın kamusal yüzüdür ve kişi bu yüzü hem bilinçli hem de bilinçsiz olarak takabilir (Snowden, 2012).
Gölge: Doğamızın karanlık, uğursuz kısmı olan gölge, kişisel bilinçdışımızdan gelen bastırılmış materyallerden ve kolektif bilindışımızdan gelen evrensel kötülük imgelerinden oluşur. Bir diğer deyişle gölge, kişiliğimizin karanlık tarafıdır. İnsandaki kötülük, kaynağını gölge arketipinden alır (Jacobi ve Manheim, 1959).
Tanrı: Jung’a göre insanlar, çok fazla belirsizliğin olduğu tehlikeli ve endişe verici durumlara girdiklerinde yardım için her şeye gücü yeten bir varlığa veya Tanrı’ya dönerler çünkü hepsinde Tanrı arketipi vardır (Maltby ve diğerleri, 2017).
Benlik/Self: Bilinçdışındaki diğer arketipleri ve bunların bilince ulaşmasını organize eden arketiptir. Hem bilinç hem de bilinçdışı alanlara uzanan, kişiliğin bütünleşmesini sağlayan bir yapıya sahiptir. Kişinin kendini uyum içinde hissedebilmesi bu arketip ile ilişkilidir (Jacobi & Manheim, 1959).
Bireyleşme: Kendini gerçekleştirmeye ulaşmak için bilinçli ve bilinçsizi birleştirme sürecinin adıdır. (Maltby ve diğerleri, 2017).
Kişisel Tutumlar
İçedönüklük: Psişik enerji içe doğru akar, kişi kişisel faktörlere odaklanır ve içsel ihtiyaç ana faktör
olarak vurgulanır.
Dışadönüklük: Adaptasyon ve tepkilerin dış normlara, nesnelere, ortak değerlere, olasılıklara vb.
göre ayarlanmasını ifade eder (İsen ve Batmaz, 2006).
Kişiliğin İşlevleri
Kişiliğin dört temel işlevi vardır: düşünme, duygu, sezgi ve algı. Algı size bir şeyin var olduğunu söyler; düşünme size onun ne olduğunu söyler; duygu size hoş olup olmadığını söyler; ve sezgi size ne zaman gelip nereye gideceğini söyler (Jung, 1971). Jung, bu 4 kişilik işlevini içe dönüklük ve dışa dönüklük ile sentezlemiş ve ortaya 8 kişilik tipi çıkarmıştır.
8 Kişilik Tipi
8 kişilik tipi: Dışa Dönük Düşünme, İçe Dönük Düşünme, Dışa Dönük Duygu, İçe Dönük Duygu, Dışa Dönük Algı, İçe Dönük Algı, Dışa Dönük Sezgi, İçe Dönük Sezgi (Jung, 1971).
Feyza Betül Tunceroğlu | Psikolog
Referanslar
- Horozcu, Ü. (2015). Din Psikolojisi, İstanbul: Rağbet Yayınları.
- İsen, G. & Batmaz, V. (2006). Ben ve Toplum, 1.Basım. İstanbul: Salyangoz Yayınları.
- Jacobi, J., & Manheim, R. (1959). Complex/Archetype/Symbol in the Psychology of C.G. Jung (Vol. 632). Princeton University Press. https://doi.org/10.2307/j.ctvzxx99p
- Jung, C. G. (1971). Personality types. The portable Jung, 178-272.
- Jung, C. G. (2006). Analitik Psikoloji, E. Gürol. (Çev.) 2. Baskı. İstanbul: Payel Yayınevi.
- Jung, C. G. (2016b). Analitik Psikoloji Sözlüğü, N. Nirven. (Çev.) İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
- Maltby, J., Day, L., & Macaskill, A. (2017). Personality, individual differences and intelligence (Fourth edition). Pearson.
- Sungurlar, I. (2013). Shadow as an archetype (Master’s thesis, Işık University)
- Stevens, A. (1991) On Jung London: Penguin Books, p. 199.
- Snowden, R. (2012). Jung Kilit Fikirler, K. Atakay. (Çev.). İstanbul: Optimist Yayınları.
- Ukray, M. (2016). Jung Psikolojisi, Ankara: Yason Yayınları.