Anoreksiya Nervoza bir yeme bozukluğudur. Yeme bozuklukları tıbbi, sosyal ve psikolojik sorunlara yol açan, yaşam kalitesini olumsuz etkileyen bozukluklardır. Anoreksiya; çok az miktarda besin alımı, yemeyi reddetme ve sonucunda oluşan kilo kaybıyla karakterizedir. Anoreksiya nervoza terimi Yunanca ‘iştah kaybı’ anlamına gelir.
Anoreksiya Nervosa Belirtileri
Temel belirtiler; zayıf bir bedene sahip olma arzusu, kilo almaktan aşırı korku, beden imgesinde bozukluk ve adet kesilmesidir. Kişi kilo kaybetme amacıyla özel davranış biçimleri geliştirir ve yaklaşık yarısı bütün yiyecek alımını ileri derecede azaltarak kilo kaybeder. Bazıları yoğun egzersizler yapar. Anoreksik kişilerin diğer yarısı sıkı diyet uygular, ara sıra kontrolü kaybederek tıkınırcasına yemek yer ve ardından bu yediklerini kusarak çıkarır. Kadınlarda daha çok görülür. Anoreksiya nervoza için en riskli yaşlar 14 – 15 yaşlarıdır. Genelde ergenlik döneminde başladığı bildirilir ancak çok ender de olsa 9 yaşında ve menopoz sonrası kadınlarda başladığını bildiren çalışmalar da vardır.
Nedenleri?
Biyolojik Nedenler
Yeme bozukluklarının açıklanmasında biyolojik modelde genetik yatkınlıktan bahsedilmektedir. Ancak yatkınlık belirleyen kalıtımsal bir faktör belirlenememiştir.
Psikolojik Nedenler
Altman ve Lock (1987) yeme bozukluğuyla ilgisi olan psikolojik ve davranışsal faktörleri değerlendirmiş, özellikle bebeklik ve çocukluk dönemlerindeki beslenme zorluklarının daha sonraki dönemlerde ortaya çıkan yeme bozukluğuyla bağlantısı olduğunu belirtmişlerdir. Yazarlar aynı zamanda boyun eğen, mükemmeliyetçi, utangaç, depresif ve obsesif eğilim taşıyan kişilerin anoreksik bozukluk geliştirme riskinin daha yüksek olduğunu belirtmişlerdir. Ayrıca ciddi boyutta stresli yaşantılara maruz kalan çocukların normal çocuklara göre yeme bozuklukları riski taşımalarının daha yüksek olduğunu belirtmişlerdir. Anne çocuk arasında sevgi bağının güvensiz olmasının da yeme bozukluklarında rolü olduğu düşünülmektedir.
Sosyo-Kültürel Nedenler
Modern toplumlarda ince bedene sahip olmak kabul görmektedir. İsteyerek diyet yapanların çoğunluğu daha çekici olma amacındadır. Yayın organları seçtikleri modellerle zayıflığın güzellik olduğunu sergilemekte, genç kızlar bu modellere özendirilmektedir.
Anoreksiya nevroza yaşayanlar üç önemli özellik taşırlar:
- O yaş ve boy için normal ağırlıktan %85 daha az ağırlıkta olmak.
- Kilo almaya ilişkin yoğun endişe.
- Saptırılmış, bozuk bir beden imgesi.
Anoreksiya ve Psikoterapi
Yeme bozuklukları tedavisinde hem ilaç hem de psikoterapinin yeri vardır. Sağlıklı kilosu %20’nin altına inenlerde yatarak tedavi gerekir. Anoreksiya tedavisinde ikinci kuşak antipsikotiklerden sıklıkla olanzapin, ketiapin ve risperidon kullanıldığı saptanmıştır.
Psikoterapi, yeme bozukluğunun çekirdek patolojik inançları ve hastalığa katkısı olan psikopatolojik bileşenlerin değiştirilmesine yöneliktir. Psikoterapinin özü başarılı bir şekilde hastaları tutma, onlarla bağlantı kurma, hastaların kendilik farkındalığı ile motivasyonu sağlaması, kilo kaybetmenin çekiciliği ile ilgili aşırı değer verilen inançları ve fobik şişmanlık korkusunun yerine sağlıklı, normal kiloyu kabul etmesini ve kişisel yeteneklerini fark etmesini sağlamaktır. Bilişsel-davranışçı terapilerin etkinliği ile ilgili kanıtlar giderek artmaktadır. Psikodinamik yönelimli psikoterapiler, odaksal analitik yaklaşımlar, aile ve kişiler arası terapiler de yararlı olmaktadır.
Ayşenur Pir | Psikolojik Danışman
Kaynaklar
- Kabakçı, E. & Demir, B. (2001). Yeme Bozuklukları. Hacettepe Tıp Dergisi, 32 (2).
- Öyekçin, D. G. & Şahin, E. M. (2011). Yeme Bozukluklarına Yaklaşım. Türk Aile Hekimliği Dergisi, 15 (1).
- Türkiye Psikiyatri Derneği, “Yeme Bozuklukları”, http://www.psikiyatri.org.tr – Erişim Tarihi: Nisan 2015
- Siyez, D. M. (2006). Yeme Bozukluğu Olan Çocuklar ve Ergenler Etiyolojisi ile İlgili Çalışmalar, Müdahale, Değerlendirme ve Tedavi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 20.