Öğrenme, farklı dinamikler içeren kompleks bir olgudur. Öğrenme üzerine farklı farklı kuramlar ve düşünceler ortaya atılmıştır. Bandura’nın Sosyal Öğrenme Kuramı da bunlardan biridir. Öğrenmeye davranışçı ekolün ötesinde bir soluk getirmiş ve öğrenmenin sosyal etkileşim ve gözlemden ne kadar etkilendiğini ortaya koymuştur (McLeod, 2011).
Albert Bandura Kimdir?
Albert Bandura, 4 Aralık 1925 doğumlu Kanadalı bir psikologdur. 1953 senesinde Stanford Üniversitesi’nde akademisyenlik yapmaya başlamış ve öğrencisi Richard Walters ile saldırganlık ve sosyal öğrenme üzerine çalışmalar yürütmüştür. Sosyal çevre ve önceki kuşakların sosyal davranışa olan etkisi üzerine çalışmakla birlikte en önemli kuramlarından biri, sosyal öğrenme kuramı olmuştur. Onun çalışmalarına göre, fiziksel şiddet olan evde büyüyen çocuk bunu görüp bununla etkileşime girerek ileride eşine şiddet uygulayan ve agresif bir eş olmaktadır (Bandura, 1976). Bandura, bu çalışmaların ışığında sosyal öğrenme kuramını ortaya koydu.
Sosyal Öğrenme Kuramı
20.yüzyılda psikolojide yaygın olan ekol, davranışçılık ekolüydü. Bandura’nın birçok görüşü davranışçılık ekolüyle temellendirilebilse de Bandura, pekiştirme ile her türlü öğrenmenin sağlanabileceğini düşünmüyordu. Ona göre insanlar, sadece gördükleri, deneyimledikleri veya duydukları olaylardan da etkilenebiliyor ve öğrenebiliyorlardı. Bandura, bunu açıklayabilmek adına sosyal öğrenme kuramını ortaya attı. Bu kurama göre, öğrenmek için sadece koşullanma ve pekiştirme yeterli değildir; insanlar çevrelerinde gördükleri ve duydukları ile de yeni bilgi ve davranış edinebilirlerdi.
Bobo Doll Deneyleri
Psikolojinin en ünlü deneylerinden biri olan Bobo Doll deneyleri, sosyal öğrenme kuramını güçlendirmek adına yapılmış bir dizi deneyden oluşur. Bu deneyler ile Bandura, çocukların agresif hareketleri sadece izleyerek bu hareketleri nasıl edindiğini açıklamaya çalışmıştır. Bu deneyler arasında en dikkat çekici olanı, ödül ve cezanın da kullanıldığı Bobo Doll deneyidir.
Bu deneyde çocuklar üç gruba ayrılmış ve ilk gruba şişme bir bebeğin deneyci tarafından vurulup tekmelendiği, daha sonrasında bu davranışın ödüllendirildiği bir video izletilmiştir. İkinci grupta ise şişme bebeğin yine dövüldüğü, ancak sonrasında bunu yapanın cezalandırıldığı bir video izletilmiştir. Üçüncü grup olan kontrol grubuna ise ceza ve ödül olmaksızın bu video izletildi. Deneyin sonunda ikinci grupta ceza gösterilen çocukların, bebeğe karşı daha az saldırgan tutumlar sergilediği görülmüştür. Bu da çocukların, kendileri cezalandırılmasa bile cezalandırılan birini görerek bu davranışı yapmamayı öğrendiklerini desteklemektedir (Bandura, 1977).
Sosyal Öğrenmenin İncelikleri
Bobo Doll deneylerinden sonra Bandura, insanların gözlem ve taklit yoluyla birtakım davranışları öğrenebileceklerini gösterdi. Bu yaklaşıma göre gözlem ile öğrenme sadece görerek öğrenmeye dayanmaz; duyarak ve okuyarak da bir davranışın öğrenilmesi mümkündür. Bir kitaptan veya dergiden okuyarak veya bir podcast dinleyerek de davranış edinimi sağlamak mümkün olabilmektedir.
Televizyonda ve video oyunlarında saldırgan içeriklerin gösterilmesi ile çocuklarda saldırgan davranışların edinimi arasında pozitif bir korelasyon var mı sorusu sosyal psikolojide sıkça araştırılan konulardan biridir. Ancak bu tür bir öğrenmenin sağlanması için sadece gözlemin yeterli olmadığı da düşünülmektedir. Kişinin zihinsel durumu ve motivasyonu da öğrenme sürecini etkilemektedir. Ek olarak, Sosyal Öğrenme Kuramına göre her öğrenme davranışta değişikliğe yol açmak zorunda da değildir. Davranışçı psikologlar öğrenmeyi davranışa yansıması ile ölçerken gözlemsel öğrenmeye göre yeni bilgiler öğrenilse de davranışa yansımayabilmektedir.
Nilsu Yıldırım | Psikolog
Referanslar
- McLeod, S. (2011). Albert Bandura’s social learning theory. Simply Psychology. London.
- Bandura, A. (1976). Social learning analysis of aggression.
- Bandura, A. (1977). Social Learning Theory. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
Comments (1)